संरक्षणको पर्खाईमा भाजु पोखरी

– लक्ष्मी गारु
पोखरी नै पोखरीको शहर भनेर चिनिने भक्तपुरकै प्राचिन ऐतिहासिक महत्व बोकेको भाजु पोखरी पुनःनिमार्ण एवं जिणौद्धारको पर्खाइमा रहेको छ । 

ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक नगर भक्तपुरको वडा नं १७ दुधपाटीमा अवस्थित रहेको ऐतिहासिक भाजु पोखरी जिणौद्धारको क्रममा विवाद उत्पन भएपछि जिणौद्धार कार्य प्रभावित हुन गएको थियो । २०५९ साल बैशाख ६ गतेवाट जिणौद्धार कार्य शुरु भएकोमा स्थानिय वासिन्दा विवाद उत्पन्न भएपछि झण्डै ५/६ महिनापछि सम्पूर्ण काम नै ठप्प हुन गएको थियो । त्यस वेलादेखि अहिलेसम्म पनि पोखरीको जिणौद्धार गर्ने कार्यको पहल कसैकतैवाट गरिएको छैन । 

२०५९ सालम जनप्रतिनिधिको म्याद सकिए लगतै पोखरीको जिणौद्धारको क्रममा मनोनित जनप्रतिनिधि र उपभोक्ता समिति वीच तालमेल नमिल्नु र स्थानिय वासिन्दासंग सामान्य विवाद उत्पन्न भएपछि जिणौद्धार कार्य रोकिएको भक्तपुर नगरपालिकाका एक कर्मचारीले बताए । भक्तपुर जनप्रतिनिधि नभएको ४ वर्ष भइसक्यो अहिलेसम्म त्यसको बैठक बस्न सकेको छैन त्यसैले भाजु पोखरीको जिर्णोद्धार गर्न अहिले सम्भव छैन । नगरपालिकामा पटक पटक भक्तपुर नगर विकासका विषय बैठक बसे पनि भाजु पोखरीको बारेमा अहिलेसम्म कुनै कुरा उठाएको छैन । त्यसैले यसको जिर्णोद्धार अहिले सम्भव नभएको पनि उहाँले जानकारी दिनुभयो ।  

झण्डै ३० रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको उक्त पोखरीको पुरै किनार तीन तहमा विभाजित छ । गहिराई तिरको पहिलो तहसम्म पानी भरिने, दोस्रो तहमा वृक्षारोपन गरिने तथा तेस्रो तहमा पोखरी घुम्न मिल्नेगरी बाटो वनाईने योजना रहेको छ । भक्तपुर नगरपालिकाले सो योजना एक वर्षभित्र सिध्याउने गरी ४४ लाख २६ हजार रुपैयाँको वजेट विनियोजन गरिएको थियो । पोखरी जिणौद्धारको क्रममा झण्डै २५ प्रतिशत काम सम्पन्न भैई सकेको र १२ लाख  रुपैयाभन्दा वढी खर्च भैई सकेको भक्तपुर नगरपालिकाका वडा नं १७ वडा कार्यालयले जनाएको छ ।

ऐतिहासिक महत्वको यस पोखरीमा अहिले सो क्षेत्रको उत्तरपट्टि बस्ने ३० भन्दा वढी घर परिवार, जुद्ध वारुण यन्त्रका कर्माचारी, पशुसेवा कार्यालयका कर्माचारीहरुको ढल तह लगाउने उपयुक्त स्थान वनेको छ ।

भाजु पोखरी एउटा ऐतिहासिक पोखरी हो । पोखरीको शहर भनेर गर्व गर्ने भक्तपुरवासीहरु यो पोखरीको दुर्दशा देखिपछि निकै चिन्तीत देखिन्छन् । झण्डै तीन सय वर्ष पुरानो मानिने उक्त पोखरी जिणौद्धार नभएपछि अहिले घासे मैदानको रुपमा परिणत भएको छ । सांस्कृतिक नगरी घुमेर मख्ख परेका पर्यटकहरु पनि यो पोखरीको दुर्दशा देखेपछि भक्तपुरको प्रशंसा गर्न हिचकिच्याउछन् । यस्तो महत्वपूर्ण भाजु पोखरीको जिणौद्धार कार्य छिटो भन्दा छिटो गर्नुपर्ने स्थानिय वासिन्दाहरुले बताए । उहाँका अनुसार पोखरीको पिधमा बलौटे माटो भएको हुनाले पानी चुहिने समस्या रहेको छ । यसका लागि पोखरीको झारपातलाई निकालेपछि १० इन्च कालो माटोले भरी त्यसमाथि इटाको छपनी विछ्याउने योजना समेत वनाईएको थियो ।

देशकै सवैभन्दा सानो जिल्ला भक्तपुरको नगर क्षेत्रमा साना ठूला गरी तीन दर्जन पोखरीहरु रहेका छन् । भक्तपुरकै एकमात्र सरकारी क्याम्पस भक्तपुर बहुमुखी क्याम्पससंगैको यो पोखरी जोडिएर रहेको छ । दुधपाटीकै अर्को प्रसिद्ध पोखरी सिद्धपोखरीको सान भने अर्कै छ । स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटकहरुको आक्रर्षणको थलो वनिसकेको छ । तर सिद्धपोखरीको दक्षिणमा रहेको भाजु पोखरीको अवस्था भने साह्रै दयनिय अवस्थामा रहेको छ । पोखरीको दयनिय अवस्थाले गर्दा भक्तपुर क्याम्पसको गरिमालाई नै आघात पुर्याई रहेको भक्तपुर वहुमुखी क्याम्पसका प्रविण लाखे भन्नुहुन्छ ।

ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक महत्वसंग पनि गाँसिएको यस पोखरीको जिणौद्धार कार्यको लागि वडा कार्यालयवाट सक्दो प्रयास र सहयोग गरीरहेको वडा कार्यालयले जनाएको छ । मल्लकालिन राजा भुपतिन्द्र मल्लका सल्लाहकार भाजु कशःले उक्त पोखरीको निमार्ण गरेको भन्ने इतिहासमा उल्लेख गरिएको छ । 

नजिकैको प्रसिद्ध सिद्धपोखरी सुकाउने उदेश्यले उनले यो पाखेरी निमार्ण गरेको भन्ने स्थानिय बुढापाकाहरु वताउछन् ।